Oddział Szczeciński Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego, w imieniu Pana Jana Ciepłuchy – członka wspierającego PTD, serdecznie zaprasza w dniu 17 października br. (sobota) o godz. 11.00 na spotkanie w Gospodarstwie Szkółkarskim Ciepłucha w Rzesznikowie (Rzesznikowo 42), gmina Rymań, powiat Kołobrzeski (dojazd drogą ekspresową S6 lub drogą krajową 6). Informacje organizacyjne i szczegóły zapisów w programie spotkania w zakładce Oddział Szczeciński.

W dniu 3 września br. Polskie Towarzystwo Dendrologiczne brało aktywny udział w zorganizowanej przez Federację Zielonych „GAJA” i Powiat Pomorze Przednie-Greifswald polsko-niemieckiej wizycie studyjnej pn. „Aleje jako ostoje bioróżnorodności. Ochrona alej przydrożnych jako korytarzy ekologicznych i siedlisk przyrodniczych w celu zachowania bioróżnorodności na terenie województwa zachodniopomorskiego oraz powiatu Vorpommern-Greifswald”. W ramach współpracy przedstawiliśmy cenne dwu- i trzyrzędowe aleje lipowe i dębowe w okolicach Chojny i Morynia, zespół alejowy w Chełmie Dolnym oraz pomniki przyrody – platana klonolistnego „Olbrzym” w Chojnie i największego w Polsce mamutowca olbrzymiego w Brwicach. Dzięki uprzejmości właścicieli obiektu i przy ich przewodnictwie zwiedziliśmy zabytkowy zespół pałacowo-parkowego w Chełmie Dolnym. Podczas wieńczącej wizytę studyjną sesji referatowej i dyskusji w Ogrodzie Dendrologicznym w Przelewicach prezes PTD przedstawił referat pt.: „Godne prawnej ochrony aleje przydrożne Pomorza Zachodniego”. W galerii zamieszczono fotografie z wydarzenia.

We wrześniu pojawiła się na rynku książka, która stanowić będzie zapewne nieodłączną parę z dopiero co prezentowaną tutaj – a to w związku ze stuleciem jej pierwszego wydania – książką Gehölzflora Josta Fitschena. Wydane przez to samo wydawnictwo, Quelle & Meyer, są to Die wildwachsenden und kultivierten Laub- und Nadelgehölze Mitteleuropas: Beschreibung – Herkunft – Verwendung (= Drzewa i krzewy liściaste i iglaste Europy Środkowej, dzikorosnące i uprawiane: opisy – pochodzenie – zastosowanie), które napisali dwaj honorowi prezesi Niemieckiego Tow. Dendrologicznego, a jednocześnie współautorzy, w ostatnich kilkudziesięciu latach – kolejnych edycji „Fitschena”, prof. Peter A. Schmidt, związany z arboretum leśnym w Tharandt i drezdeńską Politechniką, oraz prof. Ulrich Hecker, który całe zawodowe życie wiódł na Uniwersytecie w Moguncji i w jego ogrodzie botanicznym.

„Fitschen” to klucz do oznaczania „wszystkiego” – siłą rzeczy skrajnie zwięzły, skondensowany, dla wielu czytelników, nieprzywykłych do używania kluczy botanicznych – niełatwy w odbiorze, a ilustrowany jedynie precyzyjnymi rysunkami czarno-białą kreską. Natomiast „Schmidt–Hecker” daje już nie klucze, a opisy wybranych (no, wybranych – ale w sumie jest to 670 stron „gęstego” druku!; przy formacie nieco większym od „Fitschena”), wiodących rodzajów, gatunków i odmian, uwzględniające przy tym aktualny stan wiedzy i współczesne konstatacje uczonych. Ilustracje to przemyślane w swym doborze, kolorowe fotografie. Szeroko zakrojone portrety poszczególnych roślin zawierają informacje o zmienności, biologii gatunku, dokładnie pokazują jego zasięg, wymagania siedliskowe i typowe zbiorowiska, zagrożenia, jakim podlega w naturze, główne szkodniki i ważniejsze choroby – zarówno w naturze, jak i w uprawie. Poza tym – zastosowanie, jakie omawiane rośliny znalazły lasach i ogrodach, a także zwięzłe wyjaśnienia etymologii nazw. Co bardzo ważne – obie książki są w pełni komplementarne – przedstawiają wszystkie drzewa i krzewy pod dokładnie tymi samymi nazwami*, w ułatwiającym znakomicie szybką lekturę, na przykład w ogrodzie botanicznym czy arboretum – porządku alfabetycznym. Są to przy tym, mimo bogactwa informacji, nadal książki jednotomowe i niewielkiego formatu – z obiema w torbie czy plecaku przerzuconym przez ramię można iść na spacer czy wybrać się do ogrodu botanicznego; pozostają więc realnie – „podręcznikami”. Ta dendrologiczna „parka” będzie przez dziesięciolecia standardem lektury każdego miłośnika dendrologii (oby tylko znał niemiecki).

*Wyjątek zauważyłem tylko w przypadku leszczyny pospolitej i leszczyny południowej, gdzie złagodzono dość odważny koncept, jaki prezentuje „Fitschen”, mianowicie „wchłonięcie” Corylus maxima przez C. avellana.

Jakub Dolatowski

Mija właśnie 100 lat od chwili, gdy w lipskim wydawnictwie Quelle & Meyer ukazał się kieszonkowy klucz do oznaczania rodzimych i uprawianych w Niemczech i krajach ościennych drzew i krzewów – „Gehölzflora”, której autorem był Jost Fitschen. Przypominam tę okrągłą rocznicę, bo dotyczy najważniejszej i bez wątpienia w Europie najcenniejszej pracy tego rodzaju, którą można porównać jedynie z amerykańskim kluczem pióra Alfreda Rehdera, „Manual of Cultivated Trees and Shrubs”, choć obie książki dzieli szereg różnic, zarówno w samej konstrukcji i przyjętej „filozofii” kluczy i opisów, jak w liczbie wydań czy udziale – albo jego braku, jak w książce amerykańskiej – współautorów itp.

„Gehölzflora” wychodzi nieprzerwanie po dziś dzień, w coraz to nowych wydaniach (format książki usiłuje pozostać „kieszonkowym”, to jednak grubość nie pozwala wepchnąć żadnego ze współczesnych jej wydań do kieszeni – jest to już teraz bez mała 1000 stron!), opracowywana przez coraz to nowe zespoły uczonych – ostatnie wydanie, już 13-te, z 2017 r., to efekt pracy przede wszystkim dwu nowych redaktorów, Petera A. Schmidta i Bernda Schulza.

Parę słów o autorze. Jost Fitschen (1869–1947), przez całe zawodowe życie (przerwane wcześnie przez ciężką chorobę neurologiczną, która na długie 20 ostatnich lat życia uwięziła go w ścianach domu) był nauczycielem w szkołach powszechnych na północy Niemiec, od Geversdorf po Hamburg-Altonę. Był wybitnym znawcą roślin; poza „Gehölzflora” opracował też między innymi, wraz z Otto Schmeilem, wydany po raz pierwszy w 1903 klucz do oznaczania rodzimych w Niemczech roślin, „Flora von Deutschland”, książkę słynną, drukowaną do dziś w dziesiątkach aktualizowanych wydań.

Jakub Dolatowski

Drogie Koleżanki i Koledzy,

rekomendujemy i zapraszamy na bardzo wartościowy wykład umieszczony na kanale You Tube (w załączeniu link) pt.: „Parki południowej Anglii w kontekście ochrony tradycyjnego krajobrazu„. Wykład został wygłoszony przez członków PTD – Beatę Fortunę-Antoszkiewicz i Jana Łukaszkiewicza w dniu 18 lutego 2020 roku w Pałacu na Wodzie w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie w ramach cyklu „BLIŻEJ SZTUKI OGRODOWEJ – Współczesność w starych ogrodach”. Wykład powstał m.in. na kanwie wyjazdu naszego towarzystwa do południowej Anglii w kwietniu 2015 roku.

Zarząd Główny PTD